Overal om ons heen is de klimaatverandering merkbaar. Tropische hitte, hevige stortbuien, lange periodes van droogte: ze treffen ons vaker dan ooit. Vrijwel jaarlijks sneuvelen er records. Deze weersextremen hebben gevolgen voor het leven in Nederland. Ook de regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden (A5H) wordt geraakt. Deze regio ligt in het overstromingsgevoelige deel van Nederland. In deze regio wonen, werken en leven we in een ‘badkuip’.
De serieuze gevolgen van klimaatverandering confronteren ons met het feit dat we ons moeten aanpassen aan grotere weesextremen en overstromingsrisico’s. Twee provincies, zeven gemeenten en Waterschap Rivierenland hebben samen de regionale klimaatadaptatiestrategie voor A5H geschreven. Hierin beschrijven we hoe de regio zich gaat voorbereiden op het veranderende klimaat. In 2022 heeft regio een uitvoeringsprogramma 2023-2027 opgesteld. In dit programma beschrijven we welke concrete acties de regio de komende jaren uit gaat werken en waar we kennis met elkaar uitwisselen.
We sluiten aan bij de regio en kijken goed naar het landschap
Als waterschap zijn we één van de partners in de regio. We nemen maatregelen die aansluiten bij de regionale plannen. We hebben daarnaast ook gekeken welke locaties extra gevoelig zijn voor de toenemende weersextremen. Verdroging, wateroverlast of watertekort bijvoorbeeld. Op deze plekken kunnen weersextremen zorgen voor schade bij inwoners, landbouwers, telers en natuur.
We gaan in de regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden uit van drie klimaatkwetsbaarheden in het waterbeheer:
Water op graslandWateroverlast door bodemdaling, beheer en kenmerken watersysteem. Het gebied is kwetsbaar voor wateroverlast. Zelfs de functie van grasland wordt door klimaatverandering en bodemdaling bedreigd. Dit heeft verschillende oorzaken. Enerzijds komt het door gebiedskenmerken zoals een lage ligging en een fijnmazig patroon van watergangen. Anderzijds is het watersysteem niet ingericht op een steeds grotere waterafvoer.
Waterkwaliteit in het stedelijk gebied neemt verder af. Stedelijke kernen zijn geconcentreerd aan de randen van het gebied, dichtbij de rivier. De ondergrond hier bestaat uit veengrond. Dit zorgt voor kwelwater met veel voedingsstoffen. Dat levert problemen op voor de waterkwaliteit. Er is daarnaast weinig doorstroming in het water. Daarom is het oppervlaktewater in de kernen vaak bedekt met kroos. In de zomers treedt algenbloei op.
Wateroverlast en watertekort bij hoogwatervoorzieningen. Door de diversiteit van de ondergrond is sprake van ongelijke maaivelddaling, daardoor ontstaan verschillende peilgebieden. Met name in Vijfheerenlanden zijn individuele hoogwatervoorzieningen aangelegd. Rond bebouwing houden we het water hoger om fundamenten niet droog te laten vallen. Dit water voeren we aan via lange watergangen die deels door landeigenaren zelf beheerd worden. Dit is nadelig voor onderhoud en maakt het gebied kwetsbaar voor (met name) wateroverlast. Door extreme droogtes in de afgelopen jaren is de wateraanvoer op verschillende locaties ook moeilijker geworden in stedelijk en landelijk gebied. De inlaatvoorzieningen laten op diverse locaties te weinig water in het gebied. Deze inlaatvoorzieningen zijn in het verleden niet gedimensioneerd op huidige weersextremen.
Maatregelen om de kwetsbaarheden te verminderen
Met het inzicht in kwetsbaarheden kunnen we keuzes maken. Aan welke knoppen moeten we draaien om de kwetsbaarheden te verminderen? Dit beschrijven we in ons ‘Waterschaps Uitvoerings Programma’ (WUP). Dit plan beschrijft welke klimaatmaatregelen we gaan uitvoeren in de verschillende gemeenten binnen de Alblasserwaard- Vijfheerenlanden. Maatregelen die we de komende jaren gaan uitvoeren zijn bijvoorbeeld:
Automatische stuwWe verbeteren ons watersysteem. Dat doen we onder andere door watergangen te verbreden, waterinlaten aan te passen, duikers te vergroten en stuwen te automatiseren. Zo verminderen we knelpunten in het waterbeheer en kunnen we sneller inspelen op klimaatextremen.
We onderzoeken de effecten van droogte in de regio. Dat doen we samen met partners in het regionale uitvoeringsprogramma. We hebben hierbij extra aandacht voor de waterkwaliteit in de Drechtsteden en waterbeschikbaarheid in het landelijk gebied.
We verbeteren de waterkwaliteit in het stedelijk gebied. Met verschillende maatregelen verbeteren we de waterkwaliteit. Hierbij hebben we aandacht voor stijging van watertemperatuur, planten en organismen in het water, plaagsoorten en blauwalg.
