Pompveld: na tien jaar sleutelen neemt natte natuur het over
Bedreigde soorten als de grote en kleine modderkruiper en de bittervoorn voelen zich er thuis. Maar ook de bever, de purperreiger en steeds meer mensen genieten al van de robuuste natte natuur in het Pompveld-Andelsch Broek. Brabants Landschap en Waterschap Rivierenland zijn klaar met sleutelen aan dit unieke natuurgebied in het hart van Altena. Donderdag 22 mei legden zij symbolisch de puzzel. Nu is er alle ruimte voor water en natuur.
Tien jaar lang is gewerkt aan een bijzonder natuurgebied: Natura2000, Natte Natuurparel in Brabant, onderdeel van Natuurnetwerk Nederland. Van oudsher was dit lage komgrond tussen de oeverwallen langs de Maas en de Alm. Na de ontginning van het rivierkleigebied van Altena was dit het laatste moerasbos, met daarin een eendenkooi. Die werd gespaard in de ruilverkaveling, inclusief een afpalingsrecht van 753 meter waarbinnen geen verstoring mocht zijn. Na de ruilverkaveling verdroogde de omgeving. Het Pompveld werd een waardevolle natte ‘peilhorst’, waar het water hoger staat dan in het omliggende landbouwgebied.
Robuust waterbeheer versterkt natuurwaarden
In de afgelopen tien jaar werkten Brabants Landschap en Waterschap Rivierenland, met steun van de provincie Noord-Brabant, aan versterking van de waterhuishouding en natuurwaarden in het Pompveld. Aannemer Van der Plas uit Giessen verzette bergen.
“Om te beginnen verlegden we een kanaal, dat een scheiding vormde dwars door het natuurgebied”, zegt Joris Hogenboom, directeur van Brabants Landschap. “Het is nu een natuur-cultuurhistorisch element, ondiep en met natuurlijke oevers.”
We vervingen oude pompen door een grote visvriendelijke vijzelpomp, die het gebied beter op peil kan houden. Water uit het omringende landbouwgebied wordt gezuiverd door een helofytenfilter: een zuiveringsveld van riet en lisdodde dat ongunstige voedingsstoffen opneemt. Dit filter werd na tientallen jaren helemaal opnieuw aangelegd.
Water bergen en natuur verbinden
In het aangrenzende Andelsch Broek groeide het natuurgebied met een waterberging van zeven hectare. “Daar kunnen we water parkeren in natte tijden om wateroverlast te vermijden. Het bewees zijn nut al”, zegt Esther Groenenberg, heemraad bij Waterschap Rivierenland. “Voor beter peilbeheer verwijderden we duikers en vervingen we stuwen door versies op zonne-energie en met vispassages.”
Oude slootpatronen keerden terug, sloten kregen plantenrijke oevers. In aanvulling op het project in het Pompveld legden waterschap en provincie een groene verbinding aan naar de Alm: deze ecologische verbindingszone bevat moeras, poelen en natuurvriendelijke oevers.
Eén geheel: nieuwe natuur en recreatie
De aankoop van tachtig hectare landbouwgrond, omringd door de natuur, betekende een uitbreiding tot één aaneengesloten natuurgebied. De aanwinst werd ingericht als vochtig hooiland en nat schraalland, bossen, dynamisch moeras en open water. Bos werd onder meer aangeplant bij het 25-jarig jubileum van Trees for All. Aan de drogere randen staan vruchtdragende soorten als haagbeuk, winterlinde en zomereik. In het natte bos staan zwarte els, fladderiep en verschillende soorten wilg.
Voor wandelaars werd het gebied toegankelijker en aantrekkelijker met nieuwe wandelroutes en een uitkijkheuvel, het bestaande reservaat blijft uitsluitend beschikbaar voor de natuur. Leerlingen van basisschool de Halm in Almkerk ontwierpen hun ideale educatie-eiland met stapstenen, een waterpomp, klautertoestellen en andere ontdekmogelijkheden. Dit werd mede mogelijk gemaakt door de Bedrijfsvrienden van Brabants Landschap uit de regio Altena.
Effect zichtbaar: meer water, meer soorten
“We zien dat het werkt”, zegt Groenenberg. “Het gehele Pompveld-Andelsch Broek is natter.” Talloze plant- en diersoorten genieten van de verbeterde leefomgeving. Niet alleen de kleine en grote modderkruiper en de bittervoorn. “Ook de bever, moerassprinkhaan en boommarter keerden terug”, zegt Hogenboom. “Daarnaast gedijen heikikkers en purperreigers, bruine kiekendieven en ijsvogels, reeën en vlinders, libellen, vissen en planten als de krabbenscheer. En ook steeds meer mensen ontdekken deze parel van natte natuur.”
Meer informatie: Robuuste natte natuur in Altena.