Prijs voor restauratie historische sluis Nederhemert-Zuid
De tweede prijs voor meest waardevol gerestaureerde sluis in 2023 gaat naar de monumentale duikersluis die Waterschap Rivierenland opknapte in Nederhemert-Zuid. Het rijksmonument uit 1861 is nog altijd in bedrijf. De stichting Historische Sluizen en Stuwen in Nederland (SHHN) reikte de prijs uit op 19 april, Nationale Sluizendag.
In Edam nam Gilbert van Beusekom, vakspecialist onderhoudsbeheer bij het waterschap, de prijs in ontvangst: een bronzen sculptuur van een sluisdeur en een oorkonde. De sluis ligt nabij de Maasdijk waar 751 jaar geleden de wieg stond van Waterschap Rivierenland. We zijn verheugd met de prijs, die de rijkdom van onze geschiedenis en de waarde van ons erfgoed benadrukt. En het vakmanschap waarmee de restauratie werd uitgevoerd. "De kroon op het werk", zegt Van Beusekom.
De jury heeft "grote waardering voor zowel de technische kwaliteit van de restauratie als voor de restauratie in historisch perspectief". Bij gebrek aan bouwhistorische bronnen is er ter plaatse tijdens het werk veel onderzocht en vastgelegd. "De gerestaureerde sluis vormt een aanwinst in een fraaie omgeving."
Zomerkade rond ‘eiland van Nederhemert-Zuid’
Nederhemert-Zuid ligt op een oude stroomrug in een afgesneden bocht van de Maas. In 1904 kwam het op een eiland te liggen tussen de Afgedamde Maas en de Bergsche Maas, samen met het naastgelegen gehucht Bern. Waar de middeleeuwse Maasdijk nog altijd Bern beschermt, ligt Nederhemert-Zuid van oudsher buitendijks. De huizen staan hoog en droog op de oude oeverwal. De omringende weilanden worden beschermd door een zomerkade die bij extreem hoogwater kan overstromen.
Na de ramp moet water weer weg kunnen
Dat gebeurde ook in 1861, bij de grote watersnoodramp die de Bommelerwaard en het Land van Maas en Waal trof. Op Nederhemert-Zuid stond het water nog weken op het land binnen de zomerkades. Ook bij extreme regen kon het water niet weg. De adellijke eigenaren van het kasteel Nederhemert en wijde omgeving besloten tot het bouwen van een duikersluis in de kade: zo kon overtollig water toch weg. Die functie heeft de sluis nog altijd.
Erfgoed met functie en waarde
De sluis, gebouwd in de tijd van paard en wagen, had te leiden onder zwaar landbouwverkeer. Met het herstel behield het waterschap de functie en de waarde van het erfgoed. Restauratie betrof het metselwerk, de draagkracht en het smeedijzer. Ook is een gedenksteen na vele jaren weer terug geplaatst die verwijst naar de ‘barones Nagell’. Het gaat om jonkvrouwe Elisabeth Anna Gerhardina van Kretschmar, vrouwe van Nederhemert (1830-1910). Door huwelijk werd zij in 1851 vrouwe van Nederhemert.
